 |
||
|
|
                     
|
|
Herkomst naam 's Gravenmade Terug naar waar woonden zij [1] Toen er nog nauwelijks geslachtsnamen waren voerden de meeste mensen behalve hun voornaam hetzij een patroniem hetzij een toenaam. Bijvoorbeeld bij de naam ‘’Cornelis Claesz’’ is Claesz(oon) het patroniem en betekent, dat Cornelis de zoon is van Claes. Namen zoals Klasen, Cornelissen en Pietersen komen hier waarschijnlijk vandaan. Bijvoorbeeld is van Claesz(oon) de eigennaam Claassen en later Klasen afgeleid. Toenamen zijn bijvoorbeeld de Rode (rood haar), de Bakker (beroep), van Leiden (herkomst), van de Gouden Leeuw (de herberg), van de Prinsenhof (naam van de boerderij) en de Jonge of de Oude. Men gebruikte de toenaam met name als er in één dorp meerdere dezelfde voornamen / patroniemen voorkwamen. Toenamen werden soms later geslachtsnamen bijvoorbeeld Bakker. Bij namen ontleend aan huis- of boerderijnamen was het in het oosten van ons land de gewoonte om van naam te veranderen als men verhuisde of trouwde. [2] De namen zolas Naaktgeboren en Poepjes (Patroniem Poppe / Poeppe) bestonden al voordat men deze ‘’nicknames’’ ging hanteren toen Napoleon een achternaam eiste. Al eindigt de naam Schrama op de letter a, met Friesland heeft het niets van doen. Het is een verbastering van ’s Gravenmade. En dan hoop je, dat je van een graaf en gravin afstamt. Helaas, er is wel een namaak-ridder geweest (daarover later meer) maar het waren vanaf circa 1450 eeuwen lang (tot circa 1830) gewoon boeren, hoewel niet helemaal gewoon. Zij waren welgeboren, over het begrip welgeborenen volgt later meer. En soms woonden zij niet in een boerderij, maar op een kasteel of op een buitenverblijf. [3] De erfgenamen van Agatha Cornelisdr ’s Gravenmade transporteerden in 1806 voor 4600 gulden ‘’het buitenverblijf Lommerlust, mitsgaders annex een boerewoning van outs genaamd het Maagdenhuijs gelegen aan het einde van de Kleinen Houtweg’’. En Claas Cornelisz ‘s Gravenmade woonde in 1734 op kasteel Berkenroo (Berkenrode) in de heerlijkheid Heemstede. Waarschijnlijk is dit in de bron niet goed weergegeven, het zal wel de boerderij behorend bij het kasteel geweest zijn, hoewel waarom zo bescheiden ? En ook was er een ’s Gravenmade getrouwd met een Leidse en haar moeder had een oom die Rembrandt van Rijn heette. Je weet wel, van die leuke schilderijtjes. De naam ’s Gravenmade werd in de loop der eeuwen op diverse manieren gespeld of fout geschreven door de ambtenaar of door de betrokkene zelf. Daardoor komen we vele verschillende schrijfwijzen tegen. De volgende varianten ben ik tegengekomen in archieven en literatuur : Scrama, Cramma, ’s Grama(ade), ‘s Grave(n)ma, ‘s Grave(n)ma(a)de, Sgram(m)a, Sgrave(n)ma, Sgrave(n)ma(a)de, Schramade, Schrave(n)ma, Schrave(n)made en er zullen er nog wel meer zijn. Volgens Huizinga [4] stammen ook Schra, Schraa, Schraven, Schrauen en zelfs Crama, Schreve en Sekreve van de oorspronkelijke naam af. [5] De term ’s gravenmade is te ontleden tot twee begrippen : graaf en made. Made is het middelnederlandse[6] woord voor weiland, dat als hooiland gebruikt wordt. De term komt ook voor in madeliefje en het Engelse woord voor weiland ‘’meadow’’ is eraan verwant. Ook in plaatsnamen komen we made tegen bijvoorbeeld Alkemade en Hoogmade.
[7] Verdeeld over het
landschap met duinen en venen tussen Noordwijkerhout en Haarlem lagen
grafelijke weilanden, behorend bij een grafelijk hof, die gemaaid
moesten worden voor de hooiopbrengst. Dit hooi diende voor het vee dat
de hofhouding in den Haag voedde. Het maaien werd uit de grafelijke
schatkist betaald. De afzonderlijke percelen werden als ‘’ ’s
gravenmade’’ aangeduid. In de loop der tijd verdween het woord ’s
gravenmade als soortnaam en werd het eigennaam voor een specifiek te
lokaliseren gebied.
Meer informatie is te vinden op de sites
http://home.tiscali.nl/~kastelenzuidholland/Pages/Gravenmade.htm
en
3. ook in de buurt van Leiden (in
Leiderdorp) blijkt een stuk land gelegen te hebben met de naam 5. 2 hont land in Velsen in de Broek genaamd 's Gravenmade (grafelijke leen 23-2-1396) 6. ook kwam de naam Schrama voor in de duinen ten westen van de Zilk, zie >>>>> Schrama in de duinen 7. en last but not least : 's Gravenmade in Bennebroek tussen de Trekvaart en herberg de Geleerde Man
Bron : Artikel door Martin Bunnik over 's Gravenmade wonen op de weide van de graaf gepubliceerd in het tijdschrift HeerlijkHeden (winter 2015) van de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek (website http://www.hv-hb.nl). Over het ‘’ ’s gravenmade’’ van Bennebroek zijn mij de volgende zaken bekend. Het ‘’ ’s gravenmade’’ van Bennebroek komen we reeds tegen in 1316/1317. In de rekeningen van de graaf van Holland staat onder andere ‘’Item van sgravenmade te mayene in den Veen te Haerlem van 28 maden’’. In de rekeningen worden meerdere items ‘s gravenmade genoemd met verschillende omschrijvingen en verschillende afmetingen. [12b] In de rekening van Gheraert die Ever (houtvester van Holland) uit 1342/1343 komt de volgende post voor : ‘’Item noch uutghegheven Gheraert de bonghenaer van mijns heren des graven made te mayen, van 20 maden, die gheleghen zijn nortwart [12c] van Heemsteden, van elker made 18 d., maken...30 s.’’ [12d] In voor ons begrijpelijk taal betekent dat ‘’De graaf van Holland bezat in 1342/1343 20 maden weiland bij Heemstede. Voor het maaien kreeg Gheraert de bonghenaer 18 penningen per made uitbetaald, oftewel in totaal 30 schellingen.’’ [13] [14] Het ’s Gravenmade in Bennebroek behoorde waarschijnlijk tot het grafelijk kasteel Vogelenzang (later : het Huis Vogelenzang). Tijdens hertog Philips van Bourgondië deed men in 1464 ’s Gravenmade van de hand.
Zie ik daar voorvader Floris achter de boom ? [15] [16] [16a]In de eerste helft van de Middeleeuwen liepen in de ‘’wildernis’’ [17] van Aerdenhout en Bennebroek nog wilde runderen (onder andere de oeros en de wisent) rond. In een akte uit 1464 betreffende ’s Gravenmade onder Bennebroek wordt een weide vermeld waar wilde runderen (‘’sauvatumes de latide foreest’’ [18]) ‘s winters met hooi gevoerd werden en het land is in 1464 ‘’vaque’’ [19] en voor niemand van enig nut. Eens per jaar wordt het gemaaid en het hooi wordt dan in het bos opgeslagen voor de wilde ossen, koeien, stieren en andere wilde dieren. Daar het land droog is en slechts ‘’grosse herbe’’ (hooi van slechte kwaliteit) oplevert, is het moeilijk te verpachten. In de late Middeleeuwen zijn er niet veel wilde runderen meer, er zijn slechts drie of vier grote beesten die van de hooi-opbrengst genieten kunnen. In mei 2007 zijn er weer wisents uitgezet in de duinen. [20] [21] Er is ook een oude hofstede ’s Gravenmade in Bennebroek, van wanneer die dateert is niet bekend. Vanaf 3 september 1464 kent de hofstede een rij van eigenaars. Het is een boerenhofstede met een klein buiten of zomerverblijf daaraan verbonden. Deze hofstede wordt vermeld in een gunstbrief [22] uit 1476, door Karel de Stoute verleend. [23] Op 7 maart 1478 werd ene Simon Gerritsz van Rietwijk eigenaar van een stuk land, genaamd ’s Gravenmade, in Bennebroek ter grootte van 16 morgen[24]. [25] De oudst bekende ’s Gravenmade heette Floris Lourisz en leefde van circa 1460 tot 1510. Hij is, voor zover nu bekend, dus onze stamvader (na Adam natuurlijk). Maar harde bewijzen zijn er (nog) niet, dat zo de naam van ons geslacht ontstaan is. Floris was pachter van de hoeve gelegen op de Gravenmade onder Bennebroek. Na Floris waren zijn twee zonen woonachtig op ’s Gravenmade. Claes Florisz. woonde op 8 januari 1538 op 's Gravenmade in Bennebroek, dat hij in leen had. [26] [27] Toen werd het verkocht en het was de laatste vijf jaar door hem in gebruik geweest. [28] [29] Cornelis Florisz was op 4 maart 1539 gebruiker van een hofstede gelegen in de ban van Heemstede ten noorden grenzend aan ’s Gravenmade, waarvan de helft met land daarom verkocht werd door Willem Gerritsz van Berkenrode. Misschien woonden de twee broers ieder wel in de helft van dezelfde boerderij ? In 1553 woonde Maerten Claesz van ’s Gravenmade nog in Bennebroek en huurde een huis met 21 morgen grond van Mr. Pieter Isaacs uit Amsterdam en 9 morgen van Anna Boen uit Hillegom. [30] [31] De Trekvaart doorsneed een deel van het westelijke ‘s gravenmade. Uit 1758 dateert een verklaring van de ingezetenen van Bennebroek, dat zij steeds gehoord hebben van de oudste inwoners, dat na het graven van de Trekvaart (1657) het aan de ingezetenen van Bennebroek is toegestaan om van en naar de trekschuit over het land van ’s Gravenmade te gaan. En dat de twee laatste Vrouwen[32] van Bennebroek deze gunst ook gaven aan de Rooms Katholieken te Bennebroek om naar de R.K. kerk in Vogelenzang te gaan. Ook was het bij sommige gelegenheden, na voorafgaande toestemming, toegestaan met wagens over het land te rijden voor vervoer van goederen of personen van / naar de trekschuiten. Maar het rijden over dit land was geen recht, maar een gunst.
Kaart van herberg De Oude Geleerde Man aan de Herenweg (huidige
Rijksstraatweg) met huizingen, grond, boomgaard, kaatsbaan en werf,
groot 241 roeden, door Adriaan pauw, heer van Bennebroek, in
erfpacht gegeven. Onder: de Heerenweg, boven links:
Gravemade. Kaart
vervaardigd door Jan van Leeuwen, 19 augustus 1682. Inv.nr. K 27/A
Bron : HVHB-archief.
Bovenstaande kaart is aanwezig in het N.H.Archief (Heerlijkheidsarchief
Bennebroek).
Verkregen
van Hans Krol van de
Vereniging Oud Heemstede-Bennebroek (nieuwe naam : Historische
Vereniging Heemstede Bennebroek).
[33] In het oosten was de grens van de weilanden de Heereweg in Bennebroek , bij Herberg De Geleerde Man. In het westen strekte het land zich uit tot de duinen van Brederode (Vogelenzang). De hofstede werd in 1660 omschreven als ‘’zekere woninge en landen,van ouds genaamd ’s Gravenmade, groot 26 morgen en 216 roeden[34], bestaande uit wey- en teelland, mitte boomgaerd en huysinge’’. In 1726 omschreef men het zuidelijke deel van de boerderij als ‘’een huijsmanswoninge met huis, stalling voor ruijm 20 koeijen, paardestal, hooijberg, wagenschuur en karnmolen’’. Dat was voor die tijd een royale boerderij en het was nog maar de helft.
[35]
[36]
[37] Op 15 december 1775
kocht Mr. Herman Gerlings, regerend schepen van de raad der stad Haarlem
voor 25.000 gulden het Huis te Bijweg vergroot met een stuk land genomen
van de landerijen van ’s Gravenmade en was daar met zijn gezin gaan
wonen. In 1780 kocht hij ook de hofstede ’s Gravenmade voor 4350 gulden.
In 1808 erven de weduwe van Mr. Herman Gerlings en haar 10 kinderen Huis
te Bijweg en een tuinmanswoning met stalling genaamd ’s Gravenmade.
[38] De hofstede is in
1826 afgebroken. Herman Gerlings is de vader van Herman Willem
Gerlings, deze laatste trouwde met Clazina (Claasje) Schrama. Terug naar waar woonden zij Terug naar Achtergrondinformatie [1] Bron : Van stamboom tot familiegeschiedenis, Rob van Drie, CBG [2] Bron: Verre Verwanten, R. van Drie en K. Noorda, Teleac / Kosmos – Z & K, Utrecht, 2005, in samenwerking met CBG [3] Bron : De buitenplaatsen Heemstede, Berkenrode en Bennebroek 1628-1811, A van Damme [4] Bron : Complete lijst van Namen, A. Huizinga [5] Bron : Liber Amicorum Adri Schrama, Bangkok, CBG [6] Het Nederlands uit de periode van 1200 tot 1500 [7] Bron : Liber Amicorum Adri Schrama, Bangkok, CBG [8] Bron : Ons Voorgeslacht 1990 [9] Bron : Maarten van Bourgondiën, coördinator van de Genealogische Werkgroep van de Vereniging Oud Lisse [10] Bron : Ons Voorgeslacht 1982 [11] Bron : Maarten van Bourgondiën, coördinator van de Genealogische Werkgroep van de Vereniging Oud Lisse
[12] Regionaal
Historisch Centrum Leiden
[12a]
08-10-1604 : Cornelis Gerritszn. wonende Langeveld is
schuldig aan de Heren van de Rekeningen van Holland 75
gulden wegens 5 jr erfpacht van 9½ morgen land genaamd
de ‘s-Gravenmade gekomen van het eerste deel van de
Langevelder duinen met waarborg zijn woning waarin hij
woont als huis met hof, schuur en berg alsmede 4 morgen
4 hond land gelegen in het Langeveld, belend ZW Dirck
Corneliszn. Commer met bruikwaar, NO Gerrit Gerritszn.
Roo met erfpacht, ZO Pieter Adriaenszn. Hartoch en W
Dirck Corneliszn. Commer voorsz. met Matthijs Jacobszn.
23v. 08-10-1604. Cornelis Gerritszn. wonende te
Noordwijk op Zee beloofd te betalen aan Nicolaes van der
Wiele rentmeester van de Universiteit van Leiden 145
gulden wegens koop van de tienden in 1598 gekocht met
hypotheek op zijn woning als huis met hof, schuur en
barg alsmede 4 morgen 4 hond land gelegen in Langeveld
als hiervoor vermeld. [12b] Bron: Dr. H.J. Smit, De rekeningen der graven en gravinnen uit het Henegouwse huis 2e deel (Utrecht 1929), blz. 144 [12c] In deze tijd was de windroos als het ware een kwartslag naar links gedraaid: het westen noemde men het noorden en het noorden werd het oosten genoemd. Het Noordeinde in Den Haag loopt bijvoorbeeld naar het westen en het ten zuiden van Den Haag gelegen gebied heet nog altijd Westland. Ten noorden van Heemstede moet in dit geval dus worden gelezen als "ten westen van Heemstede". [12d] Transcriptie door : Maarten van Bourgondiën [13] Bron : Bennebroek, beeld van een dorpsgemeenschap, J.W. Groesbeek [14] Bron : Liber Amicorum Adri Schrama, Bangkok, CBG [15] Bron : Geschiedenis van Bloemendaal en Aerdenhout, Mr. C.W.D. Vrijland e.a.
[16] Bron : De
geschiedenis van Bennebroek, Mr. J.W. Groesbeek in
Bennebroek-Vogelenzang, [16a] Bron : Hillegomse Geschiedenissen, A.M. Hulkenberg, blz 16
[17] Deze term
heeft op de eerste plaats betrekking op het vele wild dat in de
duinen voorkwam. In archieven uit de 16e eeuw in de
tijd van Karel V vindt men vele stukken die op de
wildbescherming betrekking hebben. [18] Sauvage = wild, foresterie = bosbouw, forest (Engels) = bos, [19] Vaquer = être vide = leeg zijn, vacant (ongebruikt)
[20] Bron : De
geschiedenis van Bennebroek, Mr. J.W. Groesbeek in
Bennebroek-Vogelenzang, [21] Bron : Aardrijkskundig Woordenboek, v.d. Aa
[22] In een
gunstbrief werd door een vorst of graaf een gunst of recht of
voorrecht [23] Bron : Adriaan van der Voort, schout van Heemstede in het laatste kwart van de 15e eeuw, M. van Bourgondïen [24] Rijnlandse morgen = 0.8516 hectare en is 600 roeden (bron : De oude Nederlandse maten en gewichten, JM Verhoeff) [25] Bron : Liber Amicorum Adri Schrama, Bangkok, CBG [26] Bron : Vijf en een halve eeuw Familie van ’s Gravenmade, J.M. v.d. Leeuw, CBG [27] Bron : Liber Amicorum Adri Schrama, Bangkok, CBG [28] Bron : Bennebroek, beeld van een dorpsgemeenschap, J.W. Groesbeek [29] Bron : Maarten van Bourgondiën, coördinator van de Genealogische Werkgroep van de Vereniging Oud Lisse
[30] Bron : De
geschiedenis van Bennebroek, Mr. J.W. Groesbeek in
Bennebroek-Vogelenzang, [31] Bron : Inventaris van het oud archief der heerlijk Bennebroek,Doorninck [32] Waarschijnlijk waren dat vrouwelijke ‘’ambachtsheren’’
[33] Bron : ’s
Gravenmade, M. Verkaik, Kwartaalblad van de Vereniging Oud
Heemstede-Bennebroek
[34] Rijnlandse
roede = 3,767 meter als lengtemaat en 14,19 m2 als vlaktemaat
[35] Bron : De buitenplaatsen Heemstede, Berkenrode en Bennebroek 1628-1811, A van Damme
[36] Bron : ’s
Gravenmade, M. Verkaik, Kwartaalblad van de Vereniging Oud
Heemstede-Bennebroek
[37] Bron : ’s
Gravenmade, M. Verkaik, Kwartaalblad van de Vereniging Oud
Heemstede-Bennebroek [38] Bron : Liber Amicorum Adri Schrama, Bangkok, CBG Terug naar waar woonden zij
Terug naar Achtergrondinformatie
|
13.jpg)
.jpg)