Geschiedenis van de St. Agatha-kerk in Lisse
Op een kaart, welke via de link Kaart Lisse te zien is, staan 45 gebouwen / kastelen / boerderijen op een plattegrond van Lisse. Van die objecten komen er diverse in deze website aan de orde zoals de St.Agathakerk.
Halverwege de 13e eeuw is in Lisse door graaf Willem II een
kapel gebouwd aan “de groene wijde van Lis”, waarschijnlijk waar nu de
oude kerk bij het Vierkant
staat. De kapel ressorteerde onder de
parochie van Sassenheim tot op 27 april 1461 Lisse een zelfstandige
parochie werd toegewijd aan Sinte Agatha. Ter compensatie kreeg de
pastoor van Sassenheim jaarlijks tot 1628 vijf ons zilver !!!! Had ik
het voorbeeld van mijn broer maar gevolgd door naar het seminarie te
gaan, maar ook ik zou het niet afgerond hebben.
De eerste ‘’Aechtenkerk’’ van
Lisse is vermoedelijk in de 15e eeuw gebouwd en is nu bekend
als de (hervormde) Witte kerk aan het Vierkant. De Engel hoorde toen
kerkelijk gezien bij Sassenheim.
Na de beeldenstorm in 1566
werd in 1572 de ‘’Aechtenkerk’’ geplunderd en in brand gestoken. De
gelovigen trekken zich terug in schuilkerken. Deze kerken werden van
alle zijden aan het zicht onttrokken en tijdens de mis bleven de ramen
gesloten. Buiten hoorde men niets en rook men ook geen wierook. Vermoedelijk
is rond 1672 aan de Achterweg bij de Klopjesbrug een
schuilkerk gebouwd. Het jaar 1672 wordt in het kerkarchief als
stichtingsjaar genoemd. De lokatie van de kerk stond ook bekend als het
Mallegat en bevond zich aan de Achterweg bij de Engel voorbij de
Catharijnelaan zie noot
voor de ligging van de Catharijnelaan ). Er zijn noch
afbeeldingen noch andere gegevens van deze kerk bekend, het geloof werd
letterlijk en figuurlijk in stilte beleden.
In 1710 werd op dezelfde plaats aan de
Klopjesbrug een nieuwe Roomse schuurkerk (schuilkerk) met een ‘’meer dan
gewoon fraai’’ pastoorshuis gebouwd. De nieuwe kerk was bijna 10 meter
breed en bijna 20 meter lang. Het gebouw was aan het oog onttrokken door
boomgaarden, bosjes en muren. Tweederde van de bevolking was katholiek,
dus daar lag het probleem niet maar het was nu eenmaal verboden.
Tot ongeveer 1960 heeft er een
bloemisterij genaamd Bloemhof gestaan met rechts daarvan twee kleine
huisjes, ongeveer op de plek waar vroeger de schuilkerk stond. Gerrit
Wubbe, landman en de echtgenoot van Anna Cornelisdr (Antje) Schrama
(geboren in 1768) koopt in 1818 de boerderij Bloemhof te Lisse (thans
Achterweg 86) met 5 morgen grond. Zij hoefden niet ver naar
de kerk te lopen, maar moesten wel hand – en spandiensten voor de
pastoor verrichten en zijn daardoor later vast wel in de hemel aangekomen.
Een tekening uit tweede helft van de 18e eeuw van de
kerk en pastorie welke in 1710 aan de Achterweg werden gebouwd. De
plek stond destijds bekend als het Mallegat.
Tekenaar : anoniem. Getekend vanaf de achterzijde omdat het aan de
kant van de Achterweg
door schuren , bossages, fruitbomen en een schutting aan het
gezicht onttrokken was. Links staat de pastoorswoning, een royaal
huis voor die dagen. Om het binnenplaatsje van de pastorie is een
muur gebouwd met een poortje en een klein tuinhuisje dat uitzicht
gaf op het boerenland. Staat daar
Antje Schrama in de poort ?
Bron (tekst) : 't Roemwaard Lisse, A.M. Hulkenberg
Bron (prent) : St. Agatha 1903-2003, ''De glorie en roem van katholiek Lisse'',
2002,Lisette van der Lans.
Boerderij naast kerk aan het Mallegat.
Bron : antiquariaat S.C.
Lemmers, Lisse.
Huisjes naast kerk aan het Mallegat
(in de jaren zestig afgebroken).
Bron :
St. Agatha 1903-2003, ''De glorie en roem van katholiek Lisse'', 2002,
Lisette van der Lans.
De inmiddels vervallen kerk werd in 1842 / 1843 vervangen
door een nieuwe kerk op ongeveer dezelfde plaats als de huidige
kerk. Maar toch lag de kerk toen nog buiten het dorp. Voorbij de
hervormde kerk aan het Vierkant was er nauwelijks bebouwing. In 1853
moet de kerk al uitgebreid worden, het liep blijkbaar storm.
Naast de kerk is men al begonnen met
het grondwerk voor het nieuwe kerkgebouw.
Bron :
St. Agatha 1903-2003, ''De glorie en roem van katholiek Lisse'',
2002, Lisette van der Lans.
Bron :
St. Agatha 1903-2003, ''De glorie en roem van katholiek Lisse'',2002,
Lisette van der Lans (Ansichtkaart afkomstig van antiquariaat S.C.
Lemmers, Lisse)
Bron :
St. Agatha 1903-2003, ''De glorie en roem van katholiek Lisse'',
2002, Lisette van der Lans.
Bij de bouw van de tegenwoordige
Agathakerk aan de Heereweg in 1902 speelt de volgende legende : De pastoor was fel tegen
het gebruik van sterke drank en hij had een metselaar gezien met een
fles jenever. Toen de metselaar de pastoor zag komen heeft hij de fles
in een pilaar gezet. Omdat er doorgewerkt moest worden heeft de
metselaar de fles eigenhandig ingemetseld. Volgens de legende zit de
fles nog steeds in de vierde pilaar rechts waar oorspronkelijk de
preekstoel stond. Toch handig als de pastoor dorst kreeg tijdens de
preek, ik dacht altijd al : wat doet die pastoor steeds vreemd met die
losse steen.
De preekstoel werd geschonken door parochiaan Piet Verdegaal.
Bron :
St. Agatha 1903-2003, ''De glorie en roem van katholiek Lisse'', 2002, Lisette van der Lans.
De kerk gaat uit na de Pontificale Hoogmis ter gelegenheid van het
100-jarig bestaan van een katholieke kerk in het dorp.
Volgens mijn moeder loopt zij gearmd met mijn Oma
en een schoonzus aan de linkerkant van de foto.
Bron :
St. Agatha 1903-2003, ''De glorie en roem van katholiek Lisse'', 2002, Lisette van der Lans.
Een volle kerk in 1960 bij het 500-jarig bestaan van de St. Agatha als
zelfstandige parochie.
Helemaal links
halverwege de foto kijkt mijn vader naar ????
Naast hem met bril mijn (overleden) broer Piet.
Bron :
St. Agatha 1903-2003, ''De glorie en roem van katholiek Lisse'',
2002, Lisette van der Lans.
De pastorie werd tegelijk met de kerk
in 1902 / 1903 gebouwd.
Bron :
St. Agatha 1903-2003, ''De glorie en roem van katholiek Lisse'',
2002, Lisette van der Lans.
Midden op de foto kapelaan van Steen, later was hij rector in Delft.
Hij was net zo'n Bourgondiër als mijn vader en ze hebben er samen jaren
van genoten.
Links zit kapelaan Wuijster, hij kwam
terug uit Dachau.
Bron :
St. Agatha 1903-2003, ''De glorie en roem van katholiek Lisse'',
2002, Lisette van der Lans.
Juni 1950 Wat bedoelde hij nou met dat vingertje
?????
Bron :
St. Agatha 1903-2003, ''De glorie en roem van katholiek Lisse'',2002,
Lisette van der Lans.
In 1901 werd het H.
Agathagesticht (eigenlijk een klooster) gebouwd
voor de nonnen van de
meisjesschool. De school staat rechts naast het klooster.
Bron :
St. Agatha 1903-2003, ''De glorie en roem van katholiek Lisse'', 2002,
Lisette van der Lans (Prent
afkomstig van antiquariaat S.C. Lemmers, Lisse).
Bij de bouw van de meisjesschool in 1902
diende er een flinke afrastering ‘’met puntdraad’’ gemaakt te worden
tussen de meisjes- en jongensschool. Op de tekening van Schuts (de smid)
blijkt puntdraad gewoon prikkeldraad te zijn. Het kon toch niet zo zijn
dat jongens en meisjes elkaar op de speelplaats konden aanraken.
Bron : 't Parochiaal School, 125 jaar katholiek
onderwijs te Lisse, St. Josephschool, 1867-1992, door A.M. Hulkenberg.
De St. Josephschool uit 1909 en het Agathagesticht en St. Agathaschool
uit 1902.
Het rechtse gebouw en de toren van Pisa hebben wel wat gemeen.
Bron : 't Parochiaal School, 125 jaar katholiek onderwijs te Lisse, St.
Josephschool, 1867-1992, door A.M. Hulkenberg.
In 1909 werd het gesticht Huize Pius
gebouwd, een tehuis voor zieken en ouden van dagen.
Het werd gebouwd voor rekening van het R.K. Parochiaal Armbestuur. De
heer H. van Graven was de president van het Armbestuur en heeft het
leeuwendeel gehad in de werkzaamheden van de stichting en de bouw van
het gesticht.
Bronnen :
St. Agatha 1903-2003, ''De glorie en roem van katholiek Lisse'',
2002, Lisette van der Lans en
het
Nieuwsblad van de Vereniging Oud Lisse, januari 2007
Lisse omstreeks 1937
Bron foto : KLM Aerocarto N.V.
Zichtbaar zijn de Agathakerk met pastorie en tuin, kerkhof achter de
toren, links van de toren de tuinmanswoning en Huize Pius, dwars hierop
aan de Bondstraat het Patronaatsgebouw en de kosterswoning en daarachter
aan de Schoolstraat het Bondsgebouw. Aan de andere zijde van de Heereweg
v.l.n.r. de Hervormde Kerk met kerkhof,
kosterswoning, gemeentehuis, villa Josephine, klooster en scholen. De
woning van de hoofdonderwijzer (Meester Strik) is door de bomen niet
zichtbaar.
Bron tekst : de Aagtenkerk van Lisse, A.M. Hulkenberg
Op 23 juli 1956 ging het misdienaarsreisje
helemaal naar Volendam.
Ik mocht niet mee , want ik ben nooit misdienaar
geweest. Er staan wel een aantal bekenden van mij op.
Op de bovenste rij de vierde van links Warrebout Vreeburg.
Op de onderste rij de tweede
van links Philo van der Drift en
helemaal rechts Jos Dames en Jan Berbee.
Tussen de twee rijen in het midden Hans van der Voorn
Bron :
St. Agatha 1903-2003, ''De glorie en roem van katholiek Lisse'',
2002, Lisette van der Lans.
Het
bestuur van de Kruisvaart (padvinderij) in 1942.
Derde van links staat Nel Schrama (mijn tante
????) en
rechts naast haar Aad van Haasteren (werkte op kantoor van de
grossierderij Schrama).
Bron :
St. Agatha 1903-2003, ''De glorie en roem van katholiek Lisse'',
2002, Lisette van der Lans.
Naar boven
Het Vierkant is
trouwens nooit vierkant, maar altijd driehoekig geweest, het was wel
van vier kanten bereikbaar (Bron : mail van Ed Olivier)
De Catharijnelaan lag vanouds in het verlengde van de Tweede
Poellaan.
Aan het begin van de 19e eeuw is de
Catharijnelaan naar het zuiden verlegd ter vergroting
van het landgoed Wassergeest.
De Catharijnelaan loopt nu langs de buurtschap
De Engel.
Bron : Wassergeest te Lisse, R.J. Pex, Wassergeest te Lisse door
R.J. Pex, 2004,
uitgegeven door Grimbergen Boeken Lisse en de
Stichting Historische reeks Duin – en Bollenstreek.
Bron : Keukenhof,
A.M. Hulkenberg, uitgever Historische Vereniging Holland,
Dordrecht, 1975
Bron : St.
Agathakerk, 1903-2003, L. van der Lans, 2002
Bron : 't Parochiaal School, 125 jaar katholiek onderwijs te Lisse,
St. Josephschool, 1867-1992, door A.M. Hulkenberg.
Naar boven
|