Via Achtergrondinformatie allerlei info over de Bollenstreek (geografisch, historisch,
maatschappelijk e.d.) Ga
bij problemen naarPROBLEMEN
Geschiedenis Lisse
De, hierna volgende,
geschiedkundige informatie van Lisse is niet bedoeld om een volledig
beeld te geven. De informatie bestaat uit fragmenten (groot en klein)
over zaken of gebeurtenissen welke ik interessant vond, bij mij
herinneringen opriepen of welke ik van belang achtte als context bij
mijn stamboom.
In een kaart welke via de link Kaart Lisse te zien is staan 45 gebouwen / kastelen / boerderijen op een plattegrond van Lisse. Van die objecten komen er diverse in deze website aan de orde.
[1]
Lisse lag in de Romeinse tijd net boven de grens van het Romeinse rijk
in het vrije Germanië. De Romeinen konden het niet winnen van de
wilde berendoders van ‘s Gravenmade uit Lisse. Jammer, dat het
bestaan van de nederzettting Lisse in de Romeinse tijd niet gestaafd
wordt door archeologische vondsten.
[2][3][4][5][6][7]
Over de oorsprong van de naam Lisse tasten we nog in het duister.
Vermoedelijk is de nederzetting Lisse ontstaan in de vroege Middeleeuwse
ontginning - en bewoningsfase. In de Middeleeuwen (400 tot 1550) wordt
“Lissebeke” vermeld als nederzetting ‘’tuschen Lisserbeke enter
Specke”. We kennen nu nog Huis ter Specke aan de Achterweg in Lisse.
Meer informatie in Huis ter Specke.
[8a][8b] Men schat dat
omstreeks het jaar 700 een aanvang is gemaakt met het egaliseren van de
veen – en duingronden in de Bollenstreek. Zo ontstonden de geestgronden.
In deze periode ontstonden ook de eerste nederzettingen zoals Sassenheim
en Lisse. Om de verschillende nederzettingen met elkaar te verbinden
werden de Heereweg en de Achterweg aangelegd. Ook langs deze
verbindingswegen zelf ontstond na verloop van tijd bebouwing.
[8c] Er zijn in Lisse
sporen van bewoning gevonden uit de periode 1175-1225.
De naam Lisse
wordt ook in verband gebracht met de namen ‘’Liusna’’ en ‘’Lux’’. Een
lijst van een Utrechtse kerk met bezittingen in de streek vermeldt vijf
hoeven in “Liusna” in de 10e eeuw, drie mansa (percelen land)
in ‘’Lux’’ en vijf mansa in ‘’Liusna’’. Maar waarom worden er in de
lijst van een Utrechtse kerk twee verschillende namen gebruikt ? Het is
niet onmogelijk, dat Liusna bij Voorhout gelegen heeft, niet zo ver weg
van het huidige Lisse. De naam “Lis” wordt voor het eerst genoemd in
1182 in de ‘’Annales Egmundeses”
[9a]
van de abdij in Egmond, dan wordt in Lisse de bruiloft gevierd van een
dochter (Margaretha) van graaf Floris III
van Holland enAda van Schotland. Margaretha trouwde met Dirk van Kleef.
[9b] De locatie is onbekend, maar
de “Witte Zwaan” en kasteel Dever bestonden toen nog niet. Teylingen
ligt veel meer voor de hand.
De naam ‘’Lis’’
komen we ook tegen in een oorkonde uit 1197 betreffende een schenking
aan de kapel van de kerk van Sinte Marie. Al met al is er nog veel
onduidelijkheid over de naam Lisse.
[9c] In 1971 werd de Witte
Zwaan gesloopt om plaats te maken voor een parkeerterrein. Bij
opgravingen kwamen ter plaatse van het huis dat we
op de ansicht naast de Witte Zwaan zien staan, de oudste
bewoningssporen van Lisse-dorp aan het licht, waardoor we kunnen zeggen
dat hier omstreeks 1200 al bewoning was.
[9d]
De naam ''het Vierkant'' wordt volgens de heer Hulkenberg (auteur van
vele boeken over de geschiedenis van Lisse e.o.) voor het eerst genoemd
in 1642 in een document in het oude archief van Lisse (inv.nr. 247).
[10][11]
Halverwege de 13e eeuw is in Lisse door graaf Willem II een
kapel gebouwd aan “de groene wijde van Lis”, waarschijnlijk waar nu de
oude kerk bij het Vierkant
[12]
staat. De kapel ressorteerde onder de parochie van Sassenheim tot op 27
april 1461 Lisse een zelfstandige parochie werd toegewijd aan Sinte
Agatha. Ter compensatie kreeg de pastoor van Sassenheim jaarlijks tot
1628 vijf ons zilver !!!! Had ik het voorbeeld van mijn broer maar
gevolgd door naar het seminarie te gaan, maar ook ik zou het niet
afgerond hebben.
De eerste ‘’Aechtenkerk’’ van
Lisse is vermoedelijk in de 15e eeuw gebouwd en is nu bekend
als de (hervormde) Witte kerk aan het Vierkant. De Engel hoorde toen
kerkelijk gezien bij Sassenheim.
Kaart van de ambachtsheerlijkheid Lisse omstreeks 1615,
getekend door Balthasar Floriszn.,
afbeelding uit het ‘Caertboeck van de Ambachten in Rijnland’.
Bron : Het hoogheemraadschap van Rijnland.
Bovenaan staat :
''
als er na brand een nieuw huis gebouwd wordt geeft Goes subsidie :
8 schellingen voor een schaliedak
4 schellingen voor een tegeldak
zo moeten de strooien daken uit de stad verdwijnen.''
Bron :
De Tresoor (1566), Rien
Poortvliet, 1991, uitgeverij J.H. Kok,
Kampen,
verkregen met toestemming
van
Mevr. Poortvliet.
[15][16][17][18]
Lisse was beroemd om zijn vis, vooral om de baarzen uit de
Haarlemmermeer. Een groot aantal vreemden kwam hiervoor naar Lisse,
duizenden bij duizenden in de zomer.
Sinds de oprichting van de Leidse universiteit, kort na het beleg van
Leiden in 1574, kwamen de heren studenten regelmatig met een grote koets
naar Lisse om zich tegoed te doen aan de Lisser baarzen, weggespoeld met
menig flesje wijn. In die tijd is een boerderij omgebouwd tot herberg
‘’De Swaan’’ , de heren studenten waren blijkbaar lucratieve klanten. Jammer voor de studenten, dat de
Haarlemmermeer in 1854 drooggelegd werd, maar dat gold alleen de vis,
wijn kwam gelukkig van elders.
[19]
In de “Tegenwoordige Staat van Zuid-Holland uit de 2e helft
van de 19e eeuw wordt de loftrompet op de Lisser baarzen
gestoken. “Geen baars in het gansche land was zoo blank van de visch,
zoo fijn van smaak, geen kok ter wereld in staat zoo het juiste ogenblik
te bepalen, waarop de visch aan het ziedend vocht moest worden onttogen
om hem dien graad van hardheid te doen verkrijgen, waarvoor de baars van
Lisse zoo heinde en verre was beroemd”.
Bij deze prent van Rien Poortvliet moest ik meteen
aan de “Witte Zwaan” denken.
Bron :
Langs het tuinpad van mijn vaderen, Rien
Poortvliet, 1987,
uitgeverij J.H. Kok, Kampen,
verkregen met toestemming
van Mevr. Poortvliet.
De “Witte Zwaan”
was het hart van het dorp. Hier gebeurde van alles, de schout sprak er
recht, er hingen publicatieborden voor bekendmakingen, er vonden
verkopingen en verpachtingen plaats, de postkoets stopte, de vroede
vaderen vergaderden, daar hoorde je de nieuwtjes, daar vond het
verenigingsleven plaats, ………. En er waren kolfbanen, er was een
concertzaal, er was stalling voor paarden en zelfs koeien. Het laatste
zal te maken gehad hebben met de beestenmarkt in Lisse.
[20]
Vroeger waren alle herbergen met de naam De Witte Zwaan ook huizen van
plezier.
Daarom vergaderden de vroede vaderen daar zo graag !
Een oude ansicht van omstreeks het begin van de twintigste eeuw die
ons duidelijk De Witte Zwaan laat zien. Er was een hele hoop mensen aan
komen lopen, want zo’n fotograaf was toch iets bijzonders! Op de
achtergrond de hervormde kerk.
Bron : collectie R.J. Pex te Lisse
Men leefde
voornamelijk van de landbouw en turfsteken. Het leven was zwaar in de 15e
en 16e eeuw, de helft van de inwoners was arm en
moest bedelen. Een belangrijke oorzaak waren de aanhoudende
oorlogen van hertog Karel de Stoute (1467-1477). In 1514 was slechts
80 van de 935 morgen land in bezit van de Lissers zelf. Er waren toen
weer 87 “haardsteden”, maar er was nog steeds armoede en gebrek.
[25b] Naar het
zuiden toe, in de richting van Sassenheim, was een buurtschapje ontstaan
aan de Heereweg, genaamd De Engel. De naam zou afkomstig kunnen zijn van
het Angel-Saskische woord ‘’an gel’’ wat ‘’het bos’’ betekent. Voordat
de mens ingreep in het landschap was het hier ter plaatse ook bebost. We
komen ‘’De Engel’’ voor het eerst tegen in de benaming van een herberg
die hier vanouds stond. Misschien was de naam van een van de
herbergiers wel De Engel, een naam die vroeger veel voorkwam. Deze
herberg bestond reeds in 1602.
Dit huis stond op de hoek Heereweg /
Tweede Poellaan in De Engel.
Op de zijkant van het huis
hangt een naambord waarop ''Gribus'' staat.
Deze foto is rond 1915 genomen.
Bron : Arie in 't Veld, groep
''Je bent Lisser als...." op Facebook.
https://www.facebook.com/groups/440175512722572/permalink/503702613036528/
Nog verder in de richting van Sassenheim lag de 3e Poellaan vanaf de Heereweg richting de Haarlemmermeer. Aan het einde van de 3e Poellaan lag een veerpont over de Ringvaart. Het pont werd handmatig voortbewogen. Aan de overkant was het befaamde kippenrestaurant Puck. Daar stond regelmatig een AA-auto van prins Bernhard die wel een kippetje lustte. Foto waarschijnlijk genomen vóór de oorlog. In de koets is te zien dat er een vrouw met kind gewoon in de koets bleven zitten tijdens de overvaart.
Moet wel een heel flegmatisch / kalm paard geweest zijn.
Bron : Cultuur-Historische Vereniging Oud Lisse, Simon van Dijk
[26] De Lisser Poel
was tot de drooglegging in 1623/1624 een open water, dat via de
Haarlemmermeer en het IJ in open verbinding stond met de zee. Ik ben
echter tot nu toe maar één ????? matroos in mijn voorgeslacht
tegengekomen en ik heb een neef die gevaren heeft. En er was ook een
marinier, Simon Schrama, hij was een verwoed deserteur en zat vaak ‘’in
de bak’’. In West-Indië is hij niet lang geweest, ook daar ontbrak het
hem weer aan discipline.
[26a] In 1804 werden de
polders, grenzend aan de Haarlemmermeer, door zware stormen getroffen en
met name de Lisserpoelpolder zwaar getroffen. De schade aan de
Zemelbrug, gelegen in de Eerste Poellaan over de Ringsloot van de
Lisserpoelpolder, was aanzienlijk. Er moest een nieuwe brug gemaakt
worden.
[26b]De Heereweg was aanvankelijk niet
meer dan een enkele meters breed zandpad, een bundeling van karrensporen
aan de voet van de Oude Duinen. De Lissenaren waren viezeriken, ze
gebruikten de Heereweg als openbare vuilstortplaats, de weg lag bezaaid
met drek, hooi, stro, gebroken potten, puin en nog veel meer.
Geschreven tekst aan de bovenkant van
de prent :
''Op straat is het ronduit een grote
rotzooi - het is niet anders. Iedereen smijt op straat wat ie maar kwijt
wil : de ‘’camerlooghe uit de seicpot’’, keukenafval, kapot vaatwerk –
hup naar buiten. De paarden en het straatvee trappen hun ruggebouten er
ook nog eens in – geeft allemaal niet; weg is weg. Maar zeker na een
paar regendagen kun je nauwelijks met goed fatsoen door de stinkende
drab heen komen.''
Bron : De tresoor (1566), Rien Poortvliet, 1987, uitgeverij J.H. Kok, Kampen,
verkregen met toestemming van Mevr. Poortvliet).
De smoes van die Lisserse viezerikken zal wel geweest zijn, dat ze
daarmee de weg verharden. Hoewel eigenlijk wel een goede smoes, de weg
was immers vaak een modderzooi. En er woonden vast ook van die
viezeriken in de andere dorpen aan de Heereweg.[27]
Inderdaad, de schout van Hillegom klaagt in 1724 bij de Dijkgraaf, dat
‘’de wegen in Hillegom worden ontsiert ende bedorven door inwerpen van
allerhande materialen’’.
Tot in de tweede helft van de 17e
eeuw was de Heereweg praktisch de enige mogelijkheid voor de Lisser
bevolking om naar elders te komen. En als je naar de stad of op reis
wilde, naar je werk of naar je vrijer kon je tweemaal daags de diligence
nemen van de dienst tussen Amsterdam en den Haag, welke in Lisse voorbij
kwam.
In 1723 werd de Heereweg bestraat. Bewoners die aan de Heereweg woonden waren verplicht er aan mee te betalen, voor hen was het een hele verbetering. Maar het was vooral in het belang van de doorgaande route van den Haag naar Haarlem en Amsterdam. En ook voor de toegankelijkheid van de buitenplaatsen in en rondom Lisse, dus voor de adel en rijke handelaren uit de stad, en voor hun bezoekers.
Hoe de Heereweg er een paar eeuwen later uitzag is te zien in
>>>>>>>>>>>>>>>>>
Heereweg Lisse
[28]
Belangrijker nog dan in de omliggende dorpen was, in de 17e
en 18e eeuw, in Lisse de “schipperij”. Aan de Gracht heerste
altijd veel vertier, er werd van alles aan en afgevoerd. Op de
Kapellenwei bij de Gracht stonden veel “kapellen” (vlasruiters), om het
vlas van de Zuid-Hollandse eilanden te drogen.
De Kapelstraat, die
eerder ’t Slop heette, is vernoemd naar die vlasruiters.
Het heeft dus niets te maken met een kapel.
Lisse was in de
Middeleeuwen (400 tot 1550) een (zogenaamd) ambacht, bestuurd door een
college van schout en schepenen.
[29][30a]
De executie van criminelen in het baljuwschap Noordwijkerhout vond
aanvankelijk plaats op een schavot in Noordwijkerhout. In 1613 werd in
Lisse een schandpaal opgericht, maar de altijd ijverige neringdoenden
rusten niet voordat ook het schavot met zijn galg, roeden en brandijzers
van Noordwijkerhout naar Lisse kwam. In 1763 werd bepaald, dat executies
voortaan plaats zouden vinden in Lisse. Maar toen in 1765 een zeker
persoon was veroordeeld, zat de man maar te wachten, er was geen
schavot. Dat oude schavot wilde Lisse niet hebben en zelf een nieuwe
betalen wilde het al evenmin. Tenslotte hebben ook de andere dorpen
meebetaald. En toen
had Lisse eindelijk geheel zijn zin gekregen. In het Vierkant werd
een ‘’crimineel gevangenhuis’’ gebouwd en Lisse was trots op zijn
schavot. Zo’n terechtstelling trok altijd veel publiek en de klandizie
wilden de Lisser neringdoenden natuurlijk niet missen. Zie je wel, die Lissenaren zijn niet zo dom.
[30b]De
buitenplaatsen van de familie Six in Lisse De familie Sixspeelde niet alleen in Hillegom een
belangrijke rol >>>> zie
Hillegom. Anna Wijmer, de
‘’stammoeder’’ van de ‘’Hillegomse’’ familie Six had in 1640 de, in
Lisse gelegen, buitenplaats Knappenhof gekocht (het latere
Grotenhof aan de
Achterweg). Na haar dood vererfde Knappenhof in 1654 op haar oudste zoon
Pieter Six, die getrouwd was met Johanna Six (dochter van Karel Six en
Margaretha Oetgens). De buitenplaats bleef tot 1763 in het bezit van de
familie Six, waarna het in handen kwam van Cornelis Jacob van der Lijn.
Pieter Six was tevens eigenaar van de buitenplaats Sixenburg in Lisse.
Deze buitenplaats lag aan de westkant van, de in 1657 voltooide
Trekvaart, iets ten zuiden van de herberg op Halfweg. Zie prent 9 op Rhynlands fraaiste gezichten Lisse.
Johanna Jacoba Six (1645-1700) was het achternichtje van Jan Six. Zij
bewoonde de buitenplaats
Uytermeer in de Poelpolder in Lisse
en was getrouwd met Simon van der Stel, gouverneur van Kaap de Goede
Hoop.
De familie Six huurde in 1661
de buitenplaats Ter Specke,
die niet ver van het eerder genoemde Knappenhof gelegen was. Daarnaast
huurde de zeer welgestelde vrijgezel
mr. Willem Six tussen 1718 en 1733 de ridderhofstad Dever.
Waarschijnlijk was hij ook de stichter van het hofje van Six aan de
Kanaalstraat in Lisse. Mr. Willem Six (1662-1733) was een zoon van de
reeds genoemde Pieter Six en Johanna Six.
Lisse kende nog
meer buitenplaatsen, deze buitenplaatsen (en ook de kerk aan het
Vierkant) zijn te zien in >>>>>>
Rhynlands fraaiste gezichten Lisse en er waren ook nog :
[31]
Blijkbaar had Lisse iets met paarden en andere beesten. Vanaf 1776 werd
er in Lisse jaarlijks een paardenmarkt en twee maal per jaar een
beestenmarkt gehouden. Tot 1842 was er lange tijd in Lisse een
paardenstoeterij. Mijn opa was aan het einde van de 19e
eeuw zelfs “ridder” te paard, hij was ridder Filips van der Lek tijdens
de optocht ter ere van het "'Koningsjaar"" in Lisse in 1898.
[32]
Tijdens de Franse overheersing werden vaak soldaten ingekwartierd in
Lisse, dat ‘’strategisch’’ halverwege Haarlem en Leiden lag. In de jaren
1795 / 1796 waren maandelijks circa 475 man ingekwartierd op een
bevolking van circa 1060 inwoners. De bevolking zal
waarschijnlijk wel het nodige soldatenvolk over de vloer gehad hebben,
de ruimte in herbergen en kroegen zal niet toereikend geweest zijn. De
bouw van een nieuwe kazerne in 1812 loste het probleem van de
inkwartiering ook niet op. Lourens Cornelisz en zijn broer
Pieter Cornelisz Schrama woonden rond die tijd in Lisse
en zullen hoogstwaarschijnlijk wel soldatenvolk over de vloer gehad
hebben. En Karel Schrama
[33],
de (olijke) pachter van de boerderij ''Phoenix'' aan de oude Es(ch)laan tussen de uitlopers van het Reigersbos, zal niet meer
olijk gekeken hebben toen zijn schuur vol van die Fransozen zat.
In juni 1795
moet ‘’yder Burger’’ zijn ongemunt goud en zilver inleveren, de Fransen
zagen Holland als een wingewest. Een enkeling kwam in openlijk verzet
zoals Jan de Graaf uit Lisse. Hij pleegde een (mislukte) aanslag op de
Fransen en overleed in een cel.
[34]
De eerste harddraverij in Lisse was op 9 oktober 1872 en werd gehouden
op de Heereweg. De tribune stond omstreeks 1890 zelfs op de tramrails
tussen de Agathakerk en de Vuursteeg. Vanaf 1902 werd de draverij
gehouden op het land van Vreeburg. Er was in 1910 een tribune welke voor
160 gulden overgenomen was van de voetbalclub HFC uit Haarlem. Het
figuurlijke startschot werd gegeven met het roepen van ‘’ Klaarmaken, op
Uw plaatsen, een, twee, drie, af’’. Ik kan me de harddraverij tijdens
de kermisdagen en het figuurlijke startschot nog goed herinneren, is dat
het begin geweest van mijn latere hobby, neen, niet gokken ?
Jaap Riggel (afkomstig van de boerderij Welgelegen) heeft een villa laten bouwen (circa 1890)
naast Welgelegen op de hoek van de Vuursteeg en de Heereweg.
In deze villa was (tot 1975 ???)
het politieburo van Lisse gevestigd.
Het politiebureau met rechts de gevangenis tussen de villa en de garage.
Links stond de boerderij Welgelegen,
nu (2015) een modern gebouw, het nieuwe politiebureau.
Als kind
ging ik samen met mijn vriendje bij de politie aangifte doen van een gevonden
voorwerp (onze eigen zakdoek). De agent nam die met een serieus gezicht in
ontvangst en noteerde de aangifte in een of andere map. En dat hebben we meer
dan eens gedaan en de agenten werkten serieus mee. Wat zullen ze met die
zakdoeken gedaan hebben ? Aan mijn moeder gegeven ? Thuis laten wassen en zelf
gebruikt hebben ? Dat heet toch diefstal ? Aan de zijkant van het politieburo
lag (in de Vuursteeg vlak voor ons huis) de gevangenis. Dat was en bleef een
spannende zaak, maar met aangifte doen van je eigen zakdoek kwam je daar niet
terecht.
[35][36]
De eerste steen van café de Nachtegaal werd gelegd in april 1902. Eerder
moet er tegenover het café een boerderij hebben gestaan met die naam,
mogelijk was daar in 1841 al een herberg. De Nachtegaal werd later een
begrip door zijn speeltuin. In 1913 werd van der Eerden eigenaar. Er
zijn de nodige bruiloften en partijen van de Schrama’s in de Nachtegaal
gevierd onder genot van vele hapjes en drankjes. De bruiloft van mijn
ouders is er onder andere gevierd.
Zo zag de (oude) Nachtegaal er in 1935
uit.
Bron : Frederika van der Eerden, dochter van Frans van de Eerden jr.
Was dit het eerste corso in Lisse met reclame voor de Witte Zwaan ?
Of gingen de bollenboeren een dagje op stap ?
De ansichtkaart is afkomstig van de site van
Jan van Rooyen
http://www.lisseinbeeld.nl/
uit het album ''Lisse hoe het ooit was''.
De volgende 8 ansichtkaarten zijn
uitgegeven door J.P. Nauta uit Velsen
en afkomstig uit de collectie van Nico de Jong c.q. Erik Vergunst. Op www.inoudeansichten.nl
zijn nog veel meer
oude ansichten van Nico en anderen te bewonderen.
Op
de ansichtkaart staat : ''Lisse (Stationsweg)''.
De huisjes staan (stonden?) schuin tegenover de ingang naar kasteel Keukenhof en ,komend vanaf Lisse-dorp, vóór de (oude?) ingang naar het
bloemenpark de Keukenhof.
Deze ansichtkaart is van de periode 1899
- 1905, vermoedelijk zelfs van vóór 1903.
Wij noemden de huisjes altijd
''de huisjes op het Hoogje''
omdat ze op een, niet afgegraven, stuk duin lagen en dat
impliceert dat de huisjes behoorlijk oud waren.
In een van de huisjes
woonde mejuffrouw van Alen (of Alem ?) en zij heeft een deeltje
van mijn jeugd bedorven toen zij mij piano moest leren spelen in
opdracht van mijn moeder.
De tekst op de ansichtkaart vermeldt : Dorpsstraat bij het Postkantoor.
De huidige Heereweg heeft vele namen gehad waaronder Dorpsstraat.
Op de ansichtkaart zien we de kruising van de Dorpsstraat met
links de Stationsweg en rechts de Kanaalstraat.
De ansichtkaart is rond 1910 uitgegeven door J.P. Nauta uit Velsen.
Bron tekst : Erik Vergunst
De ansichtkaart is afkomstig van de site van Jan van Rooyen http://www.lisseinbeeld.nl/ uit het album ''Lisse hoe het ooit was''.
Bron : Cultuur-Historische Vereniging Oud Lisse, Simon van Dijk
De Stationsstraat mocht je toen niet inrijden en op de hoek heeft o.a. de kruidenier van der Mark gezeten.
Deze ansichtkaart heeft als omschrijving
''Lisse langs het Vierkant'' gekregen.
Aan de linkerkant staat een bord met ''Verboden Rijweg'' maar in de
verte (aan het begin van de Grachtweg) is wel de achterkant van een koets of van een paard en wagen te zien.
Was dat de bakker die toen nog langs de deur kwam ? Het verbod
gold alleen voor het stukje langs de huizen aan de rechterkant tot aan
het begin van de Grachtweg. In een van de huizen was de apotheek
gevestigd waar wij onze pillen haalden en mijn nicht Helga
apothekersassistente was.
De kaart is van rond 1920. Bron van de tekst: Erik Vergunst
en Gerard Schrama (van deze site).
Panorama van Lisse.
De foto is in de jaren 30 genomen vanaf de kerktoren van de Hervormde
Kerk en laat heel mooi het centrum van Lisse zien zoals dat toen was.
Het centrum werd het Vierkant, maar het is eigenlijk een Driekant.
Links Hotel de Witte Zwaan met de naam van het hotel op het dak. Verder
staan er twee trams met een goederenwagon en een paardenkar voor de
tram.
De Kanaalstraat
Ook deze foto is in de jaren 30 genomen.
Ansichtkaart van het oude gemeentehuis aan de Heereweg.
Zie ik daar in het raam de burgemeester staan met zijn
handen in zijn zakken ? De favoriete houding van ambtenaren (geintje!).
Het gemeentehuis is gebouwd in 1906, verbouwd in 1941 en gesloopt in
1981.De ansichtkaart is gemaakt rond 1931/1932.
Bron van de tekst: Erik Vergunst.
In 1905 werd station Lisse gebouwd.
Sinds 1945 vindt er geen personenvervoer meer plaats via station Lisse
en in 1970 was het ook afgelopen met het goederenvervoer.
Het Lissese Station vlak na de ingebruikstelling in 1905.
Bron : Fotoarchief - Vereniginig Oud Lisse
Vooroorlogs zicht op Station Lisse.
Bron : Fotoarchief - Vereniginig Oud Lisse
Vlak na de Tweede Wereldoorlog,
in 1945, werd het station uit de dienstregeling geschrapt, omdat de
afstand tot de dorpskern te groot was. Het deed een aantal jaren alleen
nog dienst in het voorjaar tijdens de Keukenhofweken. In de loop
der jaren verpauperde het gebouw sterk. Aan het begin van de jaren
negentig van de vorige eeuw kwam het op de nominatie te staan om
gesloopt te worden. De Nederlandse Spoorwegen zagen handhaving van het
gebouw niet meer zitten.
Bron : site van de Vereniginig Oud Lisse
http://www.oudlisse.nl/historie/station100j.php
Op de site
www.stationsweb.nl(rechtsboven bij stationsnaam
Lisse invoeren)
staan meer dan 30 afbeeldingen van station Lisse.
'' De kaart toont de Gracht
die door heeft gelopen tot dichtbij het Vierkant.
Op de voorgrond ligt het weiland van Vreeburg.
Op dit weiland is de Schoolstraat met school en huizen gekomen.''
Bron : Geschiedenis van Lisse in oude ansichten en plattegronden.
Overzicht van de bouw- en sloopjaren van alle panden in het centrum
van Lisse
met vermelding van de hoofdbewoners in de periode 1890-1920.
Uitgegeven door Erik Vergunst, Schoonhoven, 2007.
De ansichtkaart is afkomstig van de site van Jan van Rooyen
http://www.lisseinbeeld.nl/
uit het album ''Lisse hoe het ooit was''.
Het laden en of lossen van tjalken die afgemeerd liggen langs de kade
aan de gracht in Lisse. Op een van de tjalken hangt een dekkleed in de
mast te drogen.
Prentbriefkaart uit de periode 1900 - 1910.
Bron : Stichting Rijksmuseum het Zuiderzeemuseum, Enkhuizen
Een Groninger tjalk met opzij een Groninger boot ligt
in de gracht.
Op de achtergrond de molen van Beelen.
Prentbriefkaart uit de periode 1900 - 1940.
Bron : Stichting Rijksmuseum het Zuiderzeemuseum, Enkhuizen
Gracht met het bedrijf van Van der Linden en kinderen op de kade.
Bron : Beeldbank Gemeente Lisse
Aan de achterkant van de stenen ronde muur kon je over een richeltje lopen.
Dat deed ik met mijn vriendjes en ik donderde in de, heel vieze, plomp.
Bron : Facebook / groep Cultuur-Historische Vereniging Oud Lisse, Simon van Dijk
[37]
Een bekend figuur in Lisse was “Dronken Henkie”, hij zwierf tot zijn
dood in 1952 rond in Lisse met een scharensliep om te voorkomen dat hij
opgepakt werd voor landloperij. Hij had zeer vermogende ouders in
Groningen en kreeg elke maand geldtoegestuurd voor
levensonderhoud.
Zijn levensonderhoud bestond uit heel veel spiritus drinken en lekker
dronken worden. Hij groette iedereen met''Ah, mien jong''.
In naam ging hij door het zwerversleven als scharensliep, maar hij droeg dat juk met gereedschap vooral met zich mee om niet te worden opgepakt wegens landloperij. Zijn werkelijk naam was Hendrik de Groot en afkomstig uit Groningen. Het verhaal gaat dat zijn ouders zeer vermogend waren en Hendrik maandelijks een bedrag voor zijn levensonderhoud stuurde. Daaraan gaf hij dan zijn eigen uitleg, want die bedragen werden prompt omgezet in de aanschaf van spiritus, dat hij dronk als ware het water. Met tot gevolg dat hij het grootste deel van zijn tijd waggelend door het leven ging en de naam "Dronken Henkie" alle eer aan deed.
Bron : Facebook, Arie in ’t Veld, groep je bent Lisser als …………, 28-7-2013.
Hij mocht blijkbaar toch wel ergens binnen komen en dat werd voor het
nageslacht vastgelegd.
De ansichtkaart is afkomstig van de site van
Jan van Rooyen http://www.lisseinbeeld.nl/ uit het album ''Lisse hoe het ooit was''.
Ik
herinner me nog een spiritusdrinker, maar of dat Henkie was?
Bron : Zo was het in Lisserbroek, Nic. Bouwmeester.
Dit is niet onze Henkie maar een collega scharensliep-er.
Prent van''Het Verleden
in beeld'' van de site
http://www.geneaknowhow.net/
[38]
In Lisse lagen voornamelijk Duitse soldaten die in Rusland gevochten
hadden. Zij waren hier om een beetje tot zichzelf te komen en weer aan
de discipline gewend te raken. Ze hebben zich over het algemeen zeer
gedisciplineerd gedragen. Als ze dronken waren schoten ze wel eens op de
kerktoren van de Hervormde Kerk (gelukkig niet op de St. Agathakerk).
De dossiers van
het Arbeidsbureau zijn door het verzet weggehaald en verstopt in een
schuur van de gebroeders Tromp aan de Vuursteeglaan. Deze schuur
stond recht tegenover ons huis. Hebben mijn ouders hiervan geweten ?
Dierenarts Kraak stond aan het hoofd van het verzet. Hij woonde vlak
bij ons en mijn ouders zullen wel geweten hebben wat zijn rol was, of
toch niet ?
[39]De ‘’Ondergrondse’’ had het bevolkingsregister van Lisse gestolen
en ondergebracht in de stookkelder van de St. Josephschool. Dat was om
te voorkomen dat mensen werden opgeroepen voor het werken in Duitsland.
Toen de stoker, Bert Warmerdam, om een uur of vijf de trap af kwam om
voor de ketel te zorgen schrok hij zich dood toen daar ineens een aantal
mannen voor hem stond waarvan twee met getrokken revolver. Meester Strik
was er ook en die zei dat het in orde was. Toen moest Warmerdam de deur
van de ketel openen en werd het hele bevolkingsregister verbrand.
Het bloembollenbedrijf van de Gebroeders van Parijs lag aan de Gracht.
Bron : het boek : ''Bollenstreek in oorlogstijd, Herman van Amsterdam en
Peter van der Voort''.
Dit is een V1 zoals ze aan het einde van de tweede wereldoorlog
gelanceerd werden in de buurt van kasteel Keukenhof. Mijn moeder
vertelde vaak dat zij, toen ze zwanger was van mij in de hongerwinter,
die ''krengen'' met een hels lawaai aan hoorde komen, ze een bocht
maakten en daarna met nog meer lawaai weer hoorde vertrekken richting
Engeland. Als er een V1 bij de lancering ontplofte leek het wel dat ook
de ramen in huis ''ontploften''. Het gebeurde best ook vaak dat de V1
crashte ergens in het bollenland. Er waren dan ook nogal wat V1's die de
Noordzee niet haalden.
(Eerst hier links op de afbeelding klikken en daarna
op de grote afbeelding klikken om de tekst te vergroten)
Bron : Henk van Leeuwen / Facebook ''je bent Lisser als''
Foto's van de lanceerinstallatie in het Keukenhofbos in Lisse.
Tekst op monument :
MET STEUN VAN DE
ALMACHTIGE 1940 - 1945
Voor de
gevallenen in de 2e wereldoorlog werd een standbeeld
opgericht met de bijnaam “Blote Bertus” (had inderdaad helemaal geen
kleren aan en anatomisch was uiterlijk alles te zien, maar waarom hij
Bertus genoemd werd???). Een deel van de Lissenaren vond dit geen
geschikt beeld voor een herdenking van de gevallenen, maar het andere
deel zal zich eraan vergaapt hebben (gaapstokken,
de bijnaam voor inwoners van Lisse, deden zij eer aan).
Jan van Rooyen presenteert ''Lisse in Beeld''op
http://www.lisseinbeeld.nl/
met wel honderden ansichtkaarten en foto's van
onder andere
''Lisse, hoe het ooit was'' en
ook over actuele zaken.
[7]
Bron : Geschiedenis van de Gemeente Lisse, A.M. Hulkenberg
(Gemeentegids Lisse 1997-1998)
[8a]
Bron : Wassergeest te Lisse, R.J. Pex, Wassergeest te
Lisse door R.J. Pex, 2004,
uitgegeven door Grimbergen Boeken Lisse en de Stichting
Historische reeks Duin – en Bollenstreek.
[8c]
Bron : M.F.P. Dijkstra, ‘’Archeologische bewoningssporen
aan ’t Vierkant te Lisse,
deel I : de Middeleeuwen’’. In : Dever Bulletin 8
(1997), p. 9-19.
[9b] Bron : Nieuwsblad van de Vereniging Oud
Lisse oktober 2009, blz.25, Maarten van Bourgondiën
verwijst naar Annalen van Egmond. De Annales
Egmundenses tezamen met de Annales Xantenses en het
Egmondse Leven van Thomas Becket. Middeleeuwse
studies en Bronnen CVII (Hilversum 2007) 277.
Marijke Gumbert-Hepp, J.P. Gumbert en J.W.J. Burgers
[16]
Bron : De Duin- en Bollenstreek in vogelvlucht, landschap, leven
en werken omstreeks 1800,
J.J.J.M. Beenakker
[17]
Bron : Geschiedenis van de Gemeente Lisse, A.M. Hulkenberg
(Gemeentegids Lisse 1997-1998)
[18]
Bron : Verhalen uit een vorige eeuw, Ed Olivier en Arie in ‘t
Veld
[19]
Bron : Lisse op de grens van droog en nat, J.J.J.M. Beenakker
[20]
Bron : Nieuwsblad van de Vereniging Oud Lisse Jaargang 1 nummer
2 – april 2002 blz. 33
[21]
Bron : De Duin- en Bollenstreek in vogelvlucht, landschap, leven
en werken omstreeks 1800,
J.J.J.M. Beenakker
[22]
Bron : Lisse op de grens van droog en nat, J.J.J.M. Beenakker
[23]
Bron : De Duin- en Bollenstreek beschreven, J.J.J.M. Beenakker
[24]
Bron : St. Agathakerk, 1903-2003, L. van der Lans, 2002
[25a]
Bron : GA Lisse, inv. 348a, de stads – en dorpsbeschrijver
[25b]
Bron : Wassergeest te Lisse, R.J. Pex, Wassergeest te Lisse
door R.J. Pex, 2004,
uitgegeven door Grimbergen Boeken Lisse en de Stichting
Historische reeks Duin – en Bollenstreek.
[25b]
Bron : Nieuwsblad van de Vereniging Oud Lisse juli
2012,blz.22
[26]
Bron : Geschiedenis van de Gemeente Lisse, A.M. Hulkenberg
(Gemeentegids Lisse 1997-1998)
[26a]
Bron : Wassergeest te Lisse, R.J. Pex, Wassergeest te Lisse
door R.J. Pex, 2004, uitgegeven door Grimbergen Boeken Lisse en de Stichting
Historische reeks Duin – en Bollenstreek.
[26b]
Bron : Geschiedenis van de Gemeente Lisse, A.M. Hulkenberg
(Gemeentegids Lisse 1997-1998)
[27]
Bron : Hillegomse Geschiedenissen, A.M.Hulkenberg (blz 119)
[28]
Bron : Verhalen uit een vorige eeuw, Ed Olivier en Arie in ‘t
Veld
[29]
Bron : Hillegomse Geschiedenissen, A.M.Hulkenberg (blz 54)
[30a]
Bron : Geschiedenis van de Gemeente Lisse, A.M. Hulkenberg,
Gemeentegids 1997-1998